مطابق این موافقت‌نامه تجارت آزاد، جهت افزایش تجارت فی‌مابین و گسترش همکاری‌ها، علاوه بر تسهیل تجارت و رفع موانع غیر تعرفه‌ای، تعرفه ورودی حدود ۸۷ درصد اقلام کالایی فی‌مابین حذف می‌شود.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت و واردات ۳۸۸ میلیارد دلاری از جهان بازار بسیار بزرگ در نزدیکی ایران محسوب می شود و افزایش مناسبات فی‌مابین امکان استفاده حداکثری از این پتانسیل و بازار بزرگ را برای کشورمان فراهم خواهد آورد.
با توجه به واردات قابل ملاحظه اوراسیا از جهان، با انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد فی‌مابین، پیش‌بینی می‌شود با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و تولیدات مشترک و فراهم آوردن زیرساختهای مناسب، تجارت فی‌مابین افزایش قابل قبولی داشته باشد.
کاهش هزینه صادرات کالاهای ایرانی به بازار ۱۸۳ میلیون نفری اوراسیا
بر اساس موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا تعرفه گمرکی ۸۷ درصد اقلام در بازار اوراسیا برای صادرات ایران صفر خواهد شد و زمینه لازم را برای گسترش صادرات کشورمان را فراهم خواهد کرد
موافقت‌نامه‌های تجاری کارکردهای مهمی از جمله تسهیل و کاهش هزینه‌های تجارت و افزایش صادرات غیرنفتی کشور، کاهش تعرفه‌های گمرکی، افزایش جذابیت‌های تجاری ایران برای تجار سایر کشورها و ایجاد مسیرها و سازوکارهای ویژه برای تجارت اقلام راهبردی کشور را در بر دارد و می‌تواند مسیر تجاری را هموارتر کند.
عقد موافقت‌نامه‌های تجاری به عنوان ابزاری برای تسهیل تجارت با بازارهای هدف در دستور کار وزارت صنعت، معدن و تجارت به ویژه سازمان توسعه تجارت قرار گرفته است؛ زیرا امضای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی یا آزاد با بازارهای عمده صادراتی ایران با هدف کاهش هزینه صادرات به این بازارها صورت می‌گیرد. در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد از کل صادرات جهان از امتیاز توافق‌های تجاری بهره می‌برد.
۶ سال مذاکر بین ایران و پنج کشور
سازمان توسعه تجارت مذاکرات عقد تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای روسیه، قزاقستان، ارمنستان، قرقیزستان و بلاروس را از سال ۱۳۹۴ با جدیت پیگیری کرده بود و تاکنون بیش از ۶ سال مذاکرات بین ایران و پنج کشور عضو در انجام شده است.
اولین مرحله مذاکرات در سال ۱۳۹۷ با امضای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی به پایان رسید و در نتیجه آن توافق تجارت ترجیحی بین ایران و پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا منعقد شد که از پنجم آبان ۱۳۹۸ اجرایی شده است.
پس از آن مذاکرات برای تبدیل این موافقت‌نامه به موافقت‌نامه تجارت آزاد آغاز شد و در طول سال‌های ۹۹ تا ۱۴۰۲ تیم مذاکراتی ایران به ریاست سازمان توسعه تجارت بیش از ۳۰ نشست مذاکراتی را با پنج کشور عضو به انجام رسانده است که ۶ نشست از این ۳۰ نشست مذاکراتی به صورت حضوری و بقیه آن به صورت ویدیوکنفرانسی برگزار شده است.
رییس سازمان توسعه تجارت در نشست پایانی این مذاکرات با آندره اسلپنف وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در ۲۸ دی ماه در محل سازمان توسعه تجارت برگزار شد، با تصمیم‌گیری در خصوص موارد باقی مانده در مذاکرات، به توافق نهایی رسیدند و از دی ماه ۱۴۰۱ جلسات فرعی دیگری نیز جهت تکمیل فهرست‌های کالایی و موارد مربوط به متن موافقت‌نامه برگزار شد که آخرین آن در مهر ماه ۱۴۰۲ بود.
پس از آن دو طرف نسبت به انجام هماهنگی‌های داخلی برای امضا و سپس تصویب آن اقدام کرده‌اند که پس از تصویب موافقت‌نامه بین پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل روسیه، قزاقستان، ارمنستان، قرقیزستان و بلاروس اجرایی خواهد شد.
محصولاتی که تعرفه آنها در طرف اوراسیایی به صفر خواهد رسید در همه فعالیت‌ها و زیر بخش‌های اقتصادی گسترده هستند؛ بنابراین همه فعالان اقتصادی می‌توانند به‌زودی بدون پرداخت تعرفه گمرکی کالاهای خود را به این بازار بزرگ صادر کنند. به طور مثال برخی از بخش‌های اقتصادی که به میزان زیادی تعرفه آنها تحت پوشش موافقت‌نامه قرار خواهد گرفت به شرح جدول زیر است:
مزایای گسترش روابط ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
بعد از تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان، در سال ۲۰۱۵ میلادی، بسیاری از کشورها، تمایل خود را برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با آن اتحادیه اعلام و مذاکرات را آغاز کرده‌اند. این اتحادیه به سرعت در حال امضای موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد با قطب‌های اقتصادی آسیا است.
بر همین اساس ایران از سال ۱۳۹۴ مذاکرات را جهت بررسی چگونگی گسترش رابطه تجاری و اقتصادی با اتحادیه مذکور آغاز کرد و پس از امضای موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اردیبهشت ۱۳۹۷ توسط مقامات طرفین و طی فرایند تصویب داخلی در کشورها، این موافقت‌نامه از ۵ آبان ۱۳۹۸ اجرایی شده است.
رشد ۶۳ درصدی صادرات ایران به این اتحادیه اقتصادی اوراسیا
همچنین عملکرد آماری موافقت‌نامه مذکور طی سال اول اجرایی شدن آن، افزایش ۸۲ درصدی صادرات در اقلام ترجیحی مشمول موافقت‌نامه را نسبت به زمان مشابه و بدون وجود موافقت‌نامه مذکور نشان می‌دهد.
پس از انعقاد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی، حجم تجارت کل فی‌مابین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. به نحوی که در سال سوم اجرای موافقت‌نامه شاهد رشد ۶۳ درصدی صادرات ایران به این اتحادیه در مقایسه با مدت زمان مشابه قبل از اجرای موافقت‌نامه هستیم.
با امضای موافقت‌نامه توسط مقامات کشورها، متن موافقت‌نامه برای تصویب به مراجع قانونی ایران و کشورهای عضو ارسال و پس از آن فرایند اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد آغاز می‌شود.
با توجه به واردات قابل‌ملاحظه اوراسیا و به ویژه کشور روسیه از جهان با انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد فی‌مابین، پیش‌بینی می‌شود با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و تولیدات مشترک و فراهم آوردن زیرساختهای مناسب تجارت فی‌مابین می‌تواند تا حدود ۳۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
عمده اقلام واردات ایران از اوراسیا شامل کالاهای اساسی از جمله غلات، گندم، ذرت دامی و.. است و هر چند طی سال‌های گذشته حداقل ۷۰ درصد از تجارت فی‌مابین را محصولات کشاورزی تشکیل داده‌اند از جمله در بخش صادرات ایران، ولی از تیر ماه سال ۱۴۰۱، کالاهای صنعتی با ارزش افزوده بالا نیز وارد سبد صادراتی کشورمان به این اتحادیه شده است و سهم محصولات صنعتی نیز در صادرات افزایش یافته است.
