تاریخچه ایوان کوپالا

نام این مراسم در گذشته کوپالا بود که یکی از مراسم های سنتی اقوام پاگان بت پرست بود. مردم در گذشت های دور که هنوز بت پرست بودند جشن کوپالا را برای تجلیل خدای خورشید و باروری تابستان برگزار می کند و در طول این مراسم از روی آتش می پریدند. با این حال، این مردمان بعدها با پذیرش دین مسیحیت و آئین ارتدوکس به خدای یگانه ایمان آوردند و با تطبیق جشن آبا و اجدادشان با روز سنت جان این جشن را در ۲۴ ژوئن برگزار می کنند. مردم اوکراین، بلاروس و روسیه به این جشن اسم ایوان (تلفظ دیگری از جان، یا همان یحیی تعمیددهنده) را اضافه کردند و کوپالا هم در زبان اسلاوی به معنای حمام کردن و آب تنی کردن است. در نتیجه تلفیق آداب و رسوم باستانی اسلاوها و رسم و رسوم مذهبی مسیحیان، جشن ایوان کوپالا به غسل و تعمید مردم در آب توسط یحیی تعمیددهنده اشاره دارد.

جشن ایوان کوپالا چطور برگزار می شود؟

آشتی آب و آتش: باور فولکلور و محلی مردم بر این است که در طولانی ترین روز سال، نیروی شفادهنده طبیعت به اوج خود می رسد و به همین دلیل با حضور در طبیعت می توان از برکات و نیروهای شفابخش طبیعت بهره مند شد. همچنین معتقدند که روز ایوان کوپالا تنها روز در سال است که آب با آتش مهربان می شود. به همین دلیل، مردم و به ویژه دختران جوان صبح خیلی زود بیدار می شوند، لباس محلی و سنتی شان را به تن می کنند و بعد پابرهنه در طبیعت و جنگل قدم می زنند تا شبنم شفادهنده به پایشان بخورد. همچنین آب تنی کردن و تن به آب زدن هم بخشی از مراسم چشن ایوان کوپالا است که هم برگرفته از باورهای سنتی و باستانی اسلاوها و هم تحت تاثیر تعمید در آب در دین مسیحیت است.

تاج گلی از گیاهان شفابخش: پس از آن دختران در جنگل به جستجوی گیاهان و گل های دارویی و شفابخش می روند و با آن ها تاج گل یا حلقه گلی زیبا برای خود درست می کنند و می پوشند. در پایان روز و با فرارسیدن شب دختران به کنار رودخانه و آب می روند و این حلقه و تاج های گل را به آب روان می سپارند. بر اساس باورهای محلی، اگر این حلقه گل بلافاصله در آب غرق شود به معنای پایان یافتن عشق است و آن ها هیچ وقت ازدواج نخواهند کرد!

پریدن از روی آتش: با فرارسیدن شب وقت برپا کردن آتشی بزرگ است. مردم دستان هم را می گیرند و دور آتش حلقه می زنند و می چرخند؛ آواز می خوانند و از روی آتش که نماد و سمبل خورشید است می پرند. در واقع، پریدن آن ها از روی آتش مفاهیمی کاملا شبیه به رسم چهارشنبه سوری ما دارد: این باور وجود دارد که با پریدن از روی آتش، با نشان دادن شهامت و شجاعت خود می توانیم خود را از گناهان سال گذشته پاک کنیم و بدشانسی و بدیمنی را به شعله های آتش بسپاریم. هرکس که بتواند بلندتر از روی آتش بپرد شانس و اقبال بیشتری در آن سال خواهد داشت. حتی بر طبق باورهای محلی و سنتی مردم روسیه، دختر و پسری که همدیگر را دوست دارند دست در دست همدیگر از روی آتش می پرند. اگر در حین پریدن دست هایشان از هم جدا نشود به معنای جاودانه بودن و همیشگی بودن عشقشان خواهد بود، در غیر این صورت علاقه آن ها به هم دوامی نخواهد داشت و به زودی از همدیگر جدا خواهند شد!

باورهای باستانیِ جشن ایوان کوپالا

شب زنده داری: جشن ایوان کوپالا در هر کشور و منطقه ای با آداب و رسوم خاص و ویژه خود برگزار می شود و ممکن است هر قوم و گروهی آن را با جزئیات متفاوتی برگزار کنند. با این حال، همیشه چیزی خارق العاده و جادویی در مورد این جشن وجود دارد. در روسیه این باور وجود دارد که در طول شب ایوان کوپالا تمام اهریمنان و نیروهای بد و شیطانی بیدار و فعال هستند: جادوگران، گرگینه ها، خون آشام ها و … به همین دلیل نباید به هیچ وجه در طول این شب خوابید، مبادا دچار حمله و آسیب این نیروها شد! در واقع، این باور از عقاید باستانی مردم اسلاو به جا ماند است: آن ها اعتقاد داشتند که ایوان کوپالا تعطیلات و جشن جادوگران و نیروهای اهریمنی هم هست و آن ها سعی می کنند تا جایی که می توانند در این روز به انسان ها آسیب برسانند!

وقتی سرخس ها گل می دهند! یکی از باورهای باستانی و جالب و زیبای مردم اسلاو در این مورد این است که جشن ایوان کوپالا تنها موقع از سال است که سرخس ها گل می دهند! بنابراین هر کس که بتواند یک گل سرخس پیدا کند خوش بختی، شانس و اقبال، قدرت، ثروت و سلامتی برای او به ارمغان خواهد آمد. از این رو، شب ایوان کوپالا مردم روستاها و مناطق مختلف به سمت جنگل روانه می شوند تا بتوانند گیاهان جادویی و شفابخش و از همه مهم تر گل سرخس را پیدا کنند. (جالب است بدانید که گیاه سرخس از نظر علمی جزء گیاهان گلدار نیست و قادر به گلدهی نیست و در عوض از طریق پراکنده کردن هاگ تکثیر می شود!)

بر طبق باورهای سنتی، دختران جوانی که ازدواج نکرده اند می بایست تاج گلی روی سرشان بگذارند و اول وارد جنگل بشوند. به دنبال دختران، مردان جوان هم وارد جنگل می شوند تا گل ها و گیاهان دارویی و شفابخش را جمع آوری کنند. این کار با این هدف انجام می شود که شاید در این جستجو و گشت و گذار شعله عشق و محبتی بین دختران و پسران به وجود بیاید و به ازدواج منتهی بشود.