پایگاه خبری پایروس، جنگ بین روسیه و اوکراین موجب اتفاقات مهم در محیط ژئواکونومیک بین‌المللی شد. علی الخصوص تاثیرگذاری این جنگ بر بازارهای جهانی و موقعیت ژئواکونومیک ایران که در ادامه آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
یکی از اثرات این جنگ تحریم روسیه و ایجاد فرصت برای برخی از کشورها از جمله ایران می باشد. فرصت‌های بوجود آمده از تحریم‌ها و واکنش سایر کشورها به شرایط پیش‌آمده باعث شد تا سه کشور چین، ترکیه و امارات بیشترین بهره اقتصادی را از شرایط تحریمی روسیه کسب کنند. به طوری که ترکیه مهمترین رقیب ایران در استفاده از فرصت پیش آمده محسوب می شود. این شرایط باب جدیدی در روابط چین و روسیه باز کرد که از یک سو چین وابستگی بالایی به روسیه برای تأمین انرژی و مواد خام و اولیه برای تولید صنایع خود دارد و از سوی دیگر بخش مهمی از درآمدهای روسیه از طریق صادرات این مواد به چین کسب می شود که این مسئله منافع مشترک قابل توجهی را برای دو کشور ایجاد کرده است.
چین با دوری از اثرات سیاسی منفی حمایت مستقیم از روسیه تلاش می کند تا بیشترین بهره وری اقتصادی را از فرصت فعلی بدست آورد. همچنین ترکیه نیز سعی دارد تا تجارت با روسیه را با ارزهای محلی ادامه دهد! این کشور تلاش می کند تا از وضعیت روسیه و ایران در راستای تقویت مسیرهای ترانزیتی بین‌المللی بر محور ترکیه نهایت استفاده را داشته باشد.
امارات یکی دیگر از کشورهایی است که می‌کوشد تا از این فرصت برای گسترش روابط خود با روسیه و حتی جذب بخشی از سرمایه‌های روسی استفاده کند.
اما موضع ایران در این خصوص چیست و جنگ بین روسیه و اوکراین شرایط را چگونه برای ایران رقم زده است؟ مهمترین درسی که می توان از جنگ بین این دو کشور اتخاذ کرد، نوع سیاست‌های دفاعی اقتصادی دولت و بانک مرکزی روسیه است که برای اقتصاد ملی ایران می تواند به عنوان راهکاری استراتژی مورد بررسی قرار گیرد.
از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، آمریکا و اروپا تحریم‌های همه‌جانبه اقتصادی روسیه را در دستور کار قرار دارند. اما اقداماتی که روسیه در برابر این تحریم‌ها انجام داد، می‌تواند تجربیات ارزنده‌ای را در اختیار سیاست‌گذاران اقتصادی ایران قرار دهد، به‌ویژه از این منظر که اقتصاد ایران و روسیه به لحاظ ساختار اقتصادی مبتنی بر درآمدهای ناشی از فروش نفت و گاز تشابه فراوانی دارد.
مهمترین اقدامات دولت روسیه در این خصوص حفظ ارزش پول ملی است. این نکته نیز از لحاظ نوسانات نرخ ارز در اقتصاد ایران آموزنده و قابل توجه می باشد.
مهمترین اثرگذاری جنگ اوکراین بر محیط ژئواستراتژیک بین‌المللی از سه طریق آینده بازار انرژی، بحران در عرضه کالاهای اساسی همچون گندم، ذرت و دانه‌های روغنی و افزایش هزینه‌های حمل و نقل در سطح جهانی باید مورد بررسی قرار گیرد.
بزرگترین منفعتی که ایران می تواند از شرایط پیش آمده بر اثر جنگ روسیه و اوکراین کسب کند، استفاده از خلاء پیش آمده در بازار روسیه و بهره بردن از فرصت موجود برای فیصله دادن پرونده هسته‌ای کشور و اتخاذ تدابیر علمی و برنامه‌ریزی هدفمند برای رویارویی با تهدیدهای احتمالی همچون افزایش قیمت جهانی کالاهای اساسی، راهی برای گذر موفق ایران از این بحران جهانی است.
علاوه بر این توسعه زیرساخت بخش خصوصی در راستای افزایش صادرات به روسیه، فرصتی مغتنم جهت افزایش درآمد ارزی کشور است. با اقداماتی همچون بهبود وضعیت حمل و نقل در حوزه دریای خزر و بندر آستارا، رفع موانع سیاسی در مسیرهای ترانزیتی ایران و روسیه و همچنین بهبود جایگاه ایران در کریدورهای تجاری اوراسیا و سازمان‌های منطقه‌ای، همچنین ایجاد صندوق تهاتر کالا بر مبنای روبل- ریال میان ایران و روسیه، می توان از فرصت پیش آمده به نفع کشور نهایت بهره وری را داشت.
در همین راستا برخی از مهمترین اقدامات مانند افزایش درآمد ناشی از صادرات کالاهای روسیه از مسیر کریدور شمال جنوب برای ایران، نیاز بازار روسیه به تامین کالا برای داخل و ایجاد فرصت تجاری مناسب برای ایران از طریق تامین این کالاها، اجرای دو پروژه جهانی ابتکار کمربند راه چین و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، ایجاد مدیریت واحد بر گذرگاه‌های مرزی و اجرایی کردن کریدور سبز گمرکی از موثرترین راهکارهای عملیاتی در راستای مدیریت شرایط موجود می باشد.
این جنگ برخلاف در برداشتن تبعات انسانی و بین المللی گسترده می تواند تبدیل به فرصتی برای آینده اقتصادی کشور باشد. چرا که اکنون بهترین زمان برای امتیازگیری ایران از غرب است.
فرصت پیش آمده ناشی از جنگ روسیه و اوکراین می تواند برای ایران ارزش افزوده های مالی، نظامی و علمی داشته باشد. این فرصت ممکن است دیگر هیچوقت بدست نیاید! بنابراین ایران باید قبل از این که اروپا وارد عمل شود، تمام توان خود را برای استفاده از فرصت موجود در جهت بدست گیری بازار انرژی غرب، تاثیر پذیری برجام و استفاده از توانمندی اوکراینی ها در کمک به ساخت زیر ساخت های لازم برای ایران به کار بگیرد.
در واقع این جنگ فرصتی مغتنم برای اقتصاد ایران از منظر ایجاد سودآوری و ارزش افزوده برای بازگشت به بازار انرژی است.
✍ دکترحمید‌رضا بیات
مدیر مسئول
