به گزارش پایروس، صنایع دستی ایران بخش قابل‌توجهی از بازارهای سنتی در شهرهای مختلف کشور ما را تشکیل می‌دهند. صنایع دستی هر کشور را می‌توان بازتابی از تمدن و فرهنگ مردم آن کشور دانست. صنایع دستی از نخستین ابزار تعامل انسان‌ها با یکدیگر در جوامع مختلف بوده‌اند و به همین دلیل اطلاعات قابل‌توجهی از پیشینه تاریخ کشورهای مختلف جهان را ارائه می‌دهند.
بهترین صنایع دستی ایران کدامند؟
صنایع دستی بافت و نساجی، رودوزی های سنتی، صنایع دستی فلزی، صنایع دستی مینا کاری، صنایع دستی سفالگری، صنایع دستی آبگینه، صنایع دستی چوبی، صنایع دستی سنگی و صنایع دستی نگارگری از بهترین صنایع دستی ایران به شمار می‌روند.
صنایع دستی ایران سهم قابل‌توجهی از صادرات کالاهای کشور ما دارند. فرش ایرانی یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی در تمام جهان به شمار می‌رود که قیمت بالایی نیز دارد. به‌دلیل اشتغال مردم روستاها، عشایر و ساکنان شهرهای کوچک در این صنعت، می‌توان نتیجه گرفت که با سرمایه‌گذاری مناسب در صنایع دستی ایران، زیرساخت‌های اقتصادی جامعه محکم خواهند شد.
صنایع دستی ایران زیباترین آثار اساتید هنرمند در رشته‌های مختلف هستند. اگر به آشنایی با آثار هنری و صنایع دستی ایران علاقه دارید، در ادامه با ما همراه شوید. در این مقاله ما به معرفی کامل صنایع دستی ایران می‌پردازیم و اطلاعات جالب توجهی از آثار هنری شهرهای مختلف ارائه می‌کنیم.
آشنایی با صنایع دستی ایران
کشور ایران با پیشینه‌ای قوی در فرهنگ و تمدن، یادگارهای هنری از قرون گذشته دارد. امروزه کشور ما را در جهان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین مناطق صادر کننده آثار هنری و صنایع دستی می‌شناسند. صنایع دستی ایران از باارزش‌ترین آثار هنری کشور ما به شمار می‌روند و جلوه‌ای از فرهنگ اقوام ملی ایران هستند. کشف آثار هنری باستانی ساخته دست انسان، در بناهای تاریخی گوشه و کنار کشور ما از ارتباط تنگاتنگ هنر و صنایع دستی با تمدن این سرزمین خبر می‌دهد.
در آثار تاریخی ایران نشانه‌هایی از هنر دست معماران، نقاشان و مهندسان در مقبره‌ها، مساجد، کاخ‌ها و بناهای تاریخی به چشم می‌خورند. هرکدام از این آثار با نشانه‌هایی برجسته از دوره‌های مختلف تاریخی، بخشی از هویت و فرهنگ مردم عصر و زمان خود را نشان می‌دهند.
در تعریف کلی تلفیق هنر دست و استفاده از ابزارهای بومی و سنتی در خلق یک اثر را صنایع دستی می‌نامند. ذوق هنری و خلاقیت صنعتگر در خلق اثر هنری و صنایع دستی تاثیر زیادی دارد. صنایع دستی هر منطقه از ایران منحصربه‌فرد هستند؛ گرچه صنایع مشترکی در بعضی شهرها وجود دارند، در تار و پود هر اثر می‌توان نشانه‌هایی از فرهنگ ریشه دار یک شهر یا روستا را مشاهده کرد. اساسی‌ترین عنصر در ساخت صنایع دستی هنر دست انسان است و این مطلب ارزش این آثار را دوچندان می‌کند.
صنایع دستی ایران به‌عنوان هنر بومی و سنتی مردمان سرزمین ما، نقشی موثر در تقویت اوضاع اقتصادی مناطق مختلف کشور دارد. در حال حاضر صنایع دستی ایران یکی از سه قطب برتر صنایع دستی جهان به شمار می‌روند و سرمایه‌گذاری مناسب به‌همراه برنامه‌ریزی دقیق در تولید و معرفی هرچه بیشتر این آثار در سطح جهانی می‌تواند درآمدزایی بالایی در سطح ملی به‌همراه داشته باشد.
در حالت کلی صنایع دستی را می‌توان به سه دسته صنایع دستی هنری، هنری-مصرفی و مصرفی تقسیم کرد. این صنایع به‌دلیل ظرافت‌های طراحی دستی نسبت به محصولات کارخانه‌ای متمایز هستند. از مهم‌ترین ویژگی‌های صنایع دستی می‌توان به استفاده از مواد اولیه ساخت داخل کشور اشاره کرد. ارزش افزوده این محصولات نیز با توجه به سرمایه‌گذاری اولیه بسیار بالا است و امکان گسترش این صنعت در نقاط محروم و روستایی وجود دارد. میزان آسیب این صنعت به محیط زیست نیز در مقایسه با آثار مخرب صنایع مدرن و ماشینی بسیار ناچیز است.
تنوع صنایع دستی ایران
صنایع دستی ایران در بخش‌های مختلف کشور تنوع بالایی دارند. هرکدام از شهرها و روستاهای ایران به تناسب آب و هوا و امکانات هر منطقه صنایع دستی متفاوتی تولید می‌کنند. در طول سالیان دراز تنوع صنایع دستی ایران رو به فزونی رفته و از دسته‌بندی نخست آن فاصله گرفته است، اما بسیاری از آثار تولیدی دست هنرمندان ایرانی در زیر مجموعه‌های زیر قرار می‌گیرند.
صنایع دستی بافت و نساجی
بافت و نساجی سنتی از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران به شمار می‌روند. این صنعت در راستای رفع نیاز انسان به پوشش و برخی اقلام مورد نیاز روزمره شکل گرفت و به شاخه‌های مختلفی تقسیم شد. امروزه می‌توان صنعت بافت و نساجی سنتی را یکی از متنوع‌ترین صنایع دستی ایران دانست. در استان‌های مختلف کشور ما بافت انواع فرش و گلیم و گونه‌های مختلفی از نساجی سنتی رواج دارند که از معروف‌ترین صنایع دستی این مناطق هستند. برخی از زیرشاخه‌های این صنعت عبارت‌اند از: گبه بافی، جاجیم بافی، ابریشم بافی، چادر شب بافی، مخمل بافی، پرده بافی، خوس بافی، نوار بافی، شمد بافی و چفیه بافی.
رودوزی‌های سنتی
هنر رودوزی به‌دلیل علاقه انسان به تزیین لباس و وسایل مختلف مانند رومیزی و انواع رواندازها شکل گرفت. هنر رودوزی نیز از صنایع دستی متداول در نقاط مختلف ایران است و در شهرهای مختلف با ابزار متنوعی انجام می‌شود. از معروف‌ترین شاخه‌های رودوزی می‌توان به سوزن دوزی، ملیله دوزی، پته دوزی و قلاب دوزی اشاره کرد.
صنایع دستی رودوزی، تکه‌دوزی‌های داخل پارچه را نیز شامل می‌شوند. سوزن دوزی را روی پارچه‌های ساده، ملیله دوزی را روی پارچه‌های سنتی مانند ترمه و برای تزیین جانماز، پته دوزی را بر پارچه‌های ضخیم و قلاب دوزی را اغلب روی پارچه‌های ماهوتی انجام می‌دهند. در گذشته استفاده از طلا و نقره در ملیله دوزی و نخ ابریشمی در پته دوزی متداول بود. از دیگر زیر مجموعه‌های صنایع دستی رودوزی می‌توان به خامه دوزی، چشمه دوزی، ستاره دوزی، گلابتون دوزی، سیاه دوزی و مخمل دوزی اشاره کرد. این هنر زیر شاخه‌های زیادی دارد که هرکدام از آن‌ها به شهرهای مختلفی مربوط هستند.
صنایع دستی فلزی
کشف فلز در روزگار باستان توجه انسان را به این ماده نخستین برای ساخت لوازم مورد نیاز زندگی جلب کرد و استفاده از آن برای تهیه انواع ظروف و ابزار روزمره، به‌دلیل استحکام بالای این ماده متداول شد. در میان آثار به‌جای‌مانده از دوران ایران باستان نمونه‌های زیادی از انواع وسایل فلزی به چشم می‌خورند. به همین دلیل می‌توان قدمت صنایع دستی فلزی را به دوران ایران باستان نسبت داد.
امروزه نیز صنایع دستی فلزی به‌خصوص انواع گران‌قیمت آن مانند نقره کاری و مس کوبی از پرطرفدارترین صنایع دستی ایران هستند. صنعتگران هنرمند با استفاده از ابزار خاص و ساعت‌ها صرف وقت برای حکاکی و شکل دادن به انواع فلز، آثاری منحصربه‌فرد خلق می‌کنند. از معروف‌ترین شاخه‌های صنایع دستی فلزی می‌توان هنرهای دواتگری، حکاکی، قلم زنی، زرگری، طلا کاری، نقره کوبی، مس کوبی، ریخته گری، زیور سازی، اسلحه سازی و علامت سازی را نام برد.
صنایع دستی مینا کاری
صنایع دستی مینا کاری از زیباترین ظروف و وسایل تزیینی هستند که ساخت آن‌ها بسیار سخت است. آثار هنری مینا کاری از گران‌ترین صنایع دستی ایران به شمار می‌روند که توسط ماهرترین اساتید صنعتگر ساخته می‌شوند. قدمت این هنر به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد. هنرمندان مینا کار با تلفیق رنگ‌های مات و کار با کاشی و فلز، آثاری زیبا خلق می‌کنند. زیر مجموعه‌های صنعت میناکاری شامل مرصع، مشبک، مینای نقاشی و مینای صبی می‌شوند و میناکاری مرصع سخت‌ترین رشته این هنر به حساب می‌آید.
صنایع دستی سفالگری
سفالگری از محبوب‌ترین صنایع دستی ایران در میان گردشگران است و قدمت بالایی دارد. در هر منطقه‌ای از ایران به‌دلیل دسترسی به عنصر خاک، ساخت ظروف سفالی از گذشته‌های دور رواج داشته است. در دوره‌های مختلف تاریخی انسان‌ها با ترکیب آب و خاک و ساخت ظروف گلی، سفالگری می‌کردند و به مرور زمان خاک رس جایگزین خاک معمولی شد. برجسته‌ترین سفالینه‌های تاریخی کوزه‌ها و کاسه‌های یافت شده در بناهای باستانی هستند.
ظروف سفالی به دو دسته بدون لعاب و لعاب‌دار تقسیم می‌شوند. در شهرهای مختلف ایران موزه‌هایی با نام موزه سفال دایر هستند که در این مکان‌ها می‌توانید انواع سفالینه‌های تاریخی را ببینید. سفالگری دستی، سفالگری چرخی و خرمهره سازی از زیر مجموعه‌های هنر سفالگری هستند.
صنایع دستی آبگینه
صنایع دستی شیشه‌ای از زیباترین آثار هنری ایران هستند. آبگینه‌های تاریخی کشف شده در نقاط مختلف ایران قدمت بالای این صنایع دستی را نشان می‌دهند. زیباترین آثار آبگینه ساخت هنرمندان صنعتگر ایرانی را می‌توانید در موزه آبگینه خیابان ۳۰ تیر تهران مشاهده کنید. از زیر مجموعه‌های هنر آبگینه می‌توان به شیشه گری قالبی، شیشه گری فوتی، شیشه گری سه پوسته، شیشه گری دو پوسته، تراش روی شیشه، آب‌گز کاری و مات کاری اشاره کرد. صنایع دستی زیبایی نیز از تلفیق این هنر با هنر میناکاری و صنایع دستی فلزی توسط صنعتگران ایرانی ساخته شده‌اند.
صنایع دستی چوبی
صنایع دستی چوبی از زیباترین آثار هنری ایرانی هستند که ساخت آن‌ها از سالیان دور تاکنون در ایران رواج دارد. این صنایع بسیار گسترده هستند و هنرمندان زیادی در آن فعالیت می‌کنند. شهرهای مختلف ایران صنایع دستی متنوع چوبی دارند که از میان آن‌ها می‌توان به خراطی، ساخت معرق، منبت کاری، خاتم کاری و مشبک اشاره کرد. آثار هنری ساخت دست صنعتگران چوب در زندگی روزمره استفاده زیادی دارند. یکی از پرطرفدارترین آثار و صنایع دستی چوبی، آثار منبت کاری هستند.
صنایع دستی سنگی
تراش سنگ و حکاکی بر آن از نخستین هنرهای دستی ایرانیان به شمار می‌رود؛ البته اشیای سنگی باستانی در نقاط مختلف جهان نشان از قدمت این هنر در تمام جهان دارد. صنایع دستی سنگی به مرور زمان تغییر زیادی کرده‌اند و با کشف سنگ‌های زیبا و تزیینی در گوشه و کنار جهان، تراش و ساخت زیور آلات سنگی نیز رواج پیدا کرد. از زیرشاخه‌های اصلی این صنایع می‌توان به آثار معرق سنگ، فیروزه کوبی، حکاکی سنگ، مشبک سنگ و مرصع کاری سنگ اشاره کرد. آثار هنری سنگی از ماندگارترین صنایع دستی هستند.
صنایع دستی نگارگری
صنایع دستی نگارگری ایران در جهان شهرت زیادی دارند. این آثار در دسته هنرهای تجسمی قرار می‌گیرند و از زیباترین آثار و صنایع دستی کشور ما به حساب می‌آیند. تنوع این صنایع نیز بالا است و نمونه‌های مختلفی از نگارگری هنرمندان ایرانی در آثار تذهیب، تشهیر، گل و مرغ و نقاشی قهوه‌خانه‌ای به چشم می‌خورند. نگارگری پایه و پیش نیاز بسیاری دیگر از صنایع دستی نیز به شمار می‌رود. نمونه‌های برجسته‌ای از نگارگری ایرانی را می‌توانید در موزه رضا عباسی تهران مشاهده کنید.
صنایع دستی چاپ سنتی
در گذشته از دو نوع چاپ در روش سنتی استفاده می‌کردند. چاپ روی کاغذ و چاپ روی پارچه شاخه‌های مختلف چاپ سنتی بودند. ساخت این صنایع نخست به‌منظور تزیین پارچه و کاغذ انجام می‌شد، اما به مرور زمان جای خود را در معماری نمای مساجد و بناهای تاریخی نیز پیدا کرد. کاشی‌کاری‌های پر نقش و نگار در مساجد تاریخی ایران مانند مسجد شیخ لطف الله از زیباترین نمونه‌های چاپ سنتی هستند. انواع مختلف قلم کاری و کلاه دوزی نیز از زیر مجموعه‌های چاپ سنتی ایران به شمار می‌روند.
صنایع دستی حصیربافی
حصیربافی نیز یکی دیگر از صنایع دستی قدیمی ایران است که در مناطق جنوبی و شمالی کشور ما هم چنان رواج دارد. امروزه از انواع صنایع دستی حصیری به‌عنوان سوغات استفاده می‌کنند. گرچه صنایع حصیربافی را می‌توان یکی از زیرشاخه‌های صنایع دستی چوبی برشمرد، گستردگی این شاخه و جایگاه بالای آن در بازار صنایع دستی آن را به شاخه‌ای مجزا در این صنعت تبدیل کرده است.
برای ساخت آثار حصیری در نقاط مختلف کشور از برگ درخت خرما، ساقه گندم، نی و انواع ترکه‌ها استفاده می‌کنند. وسایل حصیری کاربرد بالایی در زندگی روزمره مردم به‌خصوص در مناطق با آب و هوای شرجی بالا دارند. هنرمندان خوش ذوق با رنگ کردن حصیر و ترکیب آن با نخ‌های رنگی آثار متنوعی تولید می‌کنند. از زیرمجموعه‌های هنر حصیربافی می‌توان بوریا بافی، مرواربافی، بومبابافی و سبدبافی را نام برد.
صنایع دستی نمدمالی
نمدمالی از اصیل‌ترین مشاغل ایرانی است و تولیدات آن نمونه‌ای از صنایع دستی ایران هستند. از محصولات نمدی برای تولید انواع فرش، زیرانداز، پتو و ابزار مصرفی دیگر استفاده می‌شود. نمد را از پشم گوسفند تهیه می‌کنند و با رنگ‌آمیزی و کوبیدن آن، آثار متنوعی می‌سازند. در این هنر با استفاده از آب داغ، نمد را ورز می‌دهند و برای استفاده در صنایع دستی نمدی آماده می‌کنند. هنرمندان نمدمال برای تولید انواع زیرانداز زحمت زیادی می‌کشند و نمدمالی از سخت‌ترین شاخه‌های ساخت صنایع دستی به شمار می‌رود.
صنایع دستی پوستین سازی
پوستین سازی از اصیل‌ترین هنرهای صنایع دستی مردمان عشایر و دامدار ایران به شمار می‌رود. آب و هوای سرد در مناطق زندگی دامپروران و عشایر سبب تولید این محصولات شده است. به مرور زمان پوستین‌های دست‌ساز توجه گردشگران را جلب کرد و ساخت آن بین مردم عشایر برای فروش به مسافران رواج گرفت. پوستین‌ها را از پوست بره و گوسفند می‌سازند و در زبان ترکمنی به آن‌ها «اوچمک» می‌گویند.
صنایع دستی چرم
از پرطرفدارترین آثار صنایع دستی در ایران مصنوعات چرمی هستند. البته صنایع دستی چرمی در نقاط مختلف جهان تولید می‌شوند و می‌توان گفت از مهم‌ترین محصولات دستی صادراتی در تمام جهان هستند. صنعت چرم سازی از صنایع دستی وابسته به محصولات حیوانی است و آثار چرمی دست‌ساز از گران‌قیمت‌ترین صنایع دستی بازار به شمار می‌روند. تنوع آثار هنری چرمی بالا است و شامل انواع مختلف پوشاک، کیف، کفش و وسایل تزیینی می‌شود. از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های صنایع دستی چرمی می‌توان به جلدسازی چرمی سنتی، سراجی سنتی، دوخت روی چرم، معرق چرم، نقاشی روی چرم، زین سازی و حکاکی روی چرم اشاره کرد.
صنایع دستی رنگ سازی و رنگرزی سنتی
هنر رنگ سازی و رنگرزی سنتی پس از گسترش صنایع بافت به وجود آمدند. دلیل شکل‌گیری این صنایع دستی تمایل انسان به تنوع رنگی بالا در تولید انواع بافتنی‌ها مانند فرش و پوشاک بود. در رنگ سازی سنتی با استفاده از رنگ دانه طبیعی گیاهان و ترکیب آن‌ها با یکدیگر رنگ‌های طبیعی تولید می‌کردند. از مهم‌ترین گیاهان قابل استفاده در این شاخه می‌توان به روناس، انار، پیاز و روغن کوهی اشاره کرد. در روش رنگ سازی سنتی از لارو حشرات مختلف نیز استفاده می‌کردند.
به مرور زمان و با بیشتر شدن مهارت رنگ سازان در ساخت رنگ‌های متنوع، از این هنر در معماری، صنایع چوبی، انواع بافت و صنایع کاغذی بهره بردند. امروزه نیز از صنایع رنگرزی سنتی به‌دلیل طبیعی بودن آن استفاده زیادی می‌شود.
صنایع دستی پوشاک سنتی
از زمان‌های بسیار دور تاکنون بانوان ایرانی در گوشه و کنار سرزمین ایران سهم قابل‌توجهی در تولید انواع صنایع دستی داشته‌اند. بانوان روستایی، عشایر و محلی در نقاط مختلف ایران انواع پوشاک سنتی خود را با نشانه‌هایی از فرهنگ اقوام تولید کرده‌اند. این پوشاک در طول زمان به‌خوبی جای خود را در بازار و میان گردشگران پیدا کرده‌اند. گرچه این شاخه از صنایع دستی را می‌توان زیر مجموعه صنایعی مانند بافت و چرم دانست، اهمیت بالای محصولات پوشاک سنتی جایگاه این تولیدات را بالا می‌برد. پوشاک سنتی بازه گسترده‌ای از انواع لباس اقوام، بالاپوش‌ها، پاپوش‌های سنتی مانند چاروق، چموش، کلاش، گیوه و انواع بافت‌های دیگر را شامل می‌شوند.
سایر صنایع دستی ایران
در طول سالیان دراز با پیشرفت صنعت و ساخت ابزار آلات جدید، صنایع دستی متفرقه‌ای به وجود آمدند که قدمت کمتری از صنایع دستی باستانی در ایران دارند. از میان این صنایع دستی می‌توان به صنایع وابسته به کاغذ اشاره کرد. شاخه‌هایی مانند کتاب سازی، صحافی، جلدسازی، کاغذبری و کاغذسازی سنتی به این صنایع تعلق دارند.
صنایع دستی دریایی از مناطق ساحلی و شهرهایی که دسترسی به دریا داشتند آغاز شد و امروزه هنرمندان زیادی با تراش دادن صدف و نقاشی بر آن آثار دستی زیبایی خلق می‌کنند. نقاشی و حکاکی روی استخوان نیز از دیگر صنایع دستی ایران و سایر نقاط جهان محسوب می‌شود. معماری از زیباترین و اصیل‌ترین شاخه های هنر در ایران است که صنعتگران هنرمندی از تلفیق آن با سایر صنایع دستی آثاری منحصربه‌فرد آفریده‌اند. صنایع دستی هنری مانند مقرنس کاری، گچ‌بری، آینه‌کاری، نقاشی سنتی دیواری، آجرکاری و ساروج بری نمونه‌هایی از تلفیق هنر معماری و صنایع دستی در ایران هستند. ساخت آلات موسیقی و سازهای سنتی ایران نیز یکی از برجسته‌ترین صنایع دستی ایران به حساب می‌آید.
انواع بافت صنایع دستی ایران
صنایع دستی بافتنی در ایران از مهم‌ترین صنایع دستی در طول سالیان دراز بوده‌اند که نقش مهمی در رونق صادرات و شناساندن آثار هنرمندان ایرانی به کل جهان ایفا کرده‌اند. از صنایع دستی بافت می‌توان به‌عنوان مشهورترین صنایع دستی ایران نام برد. در حالت کلی انواع صنایع دستی بافتنی در ایران را به دو دسته بافته‌های داری و صنایع نساجی تقسیم می‌کنند.
صنایع دستی بافته های داری
بافته‌های داری دسته‌ای از صنایع دستی هستند که روی دار بافته می‌شوند. دارها را با به هم بستن الوارهای چوبی به‌شکل مستطیل و مربع می‌سازند و تار و پود بافت مورد نظر را روی آن سوار می‌کنند. مشهورترین بافته داری ایران فرش ایرانی است که شهرتی جهانی دارد. قالی یا فرش ایرانی را مشهورترین زیرانداز در ایران می‌دانند که با انواع پشم، ابریشم، گل ابریشم یا با ترکیب نخ‌ها بافته می‌شود.
قالی ایرانی در جهان نظیر ندارد و در هرکدام از شهرهای کشور ما از نقش‌های منحصربه‌فردی در بافت فرش استفاده می‌کنند؛ به همین دلیل بسیاری از صنعتگران حوزه فرش از روی طرح ظاهری قالی می‌توانند منطقه بافت هر فرش را شناسایی کنند. مهم‌ترین شهرهای بافنده فرش در ایران تبریز، کاشان، مشهد، کرمان و نائین هستند. این شهرها صادرات بیش از ۳۰ درصد فرش دستباف دنیا را به عهده دارند.
از انواع مختلف بافته‌های داری گلیم در ایران نیز می‌توان گلیم دورو یا ساده بافت، گلیم یک رو یا برجسته و گلیم ساده یا ورنی را نام برد. از دیگر بافته‌های داری نیز می‌توان به گبه و زیلو اشاره کرد.
صنایع دستی نساجی
صنایع نساجی سنتی یا پارچه بافی دستی از دیگر آثار صنایع دستی در جهان به شمار می‌روند که ایرانیان از پیشگامان آن بوده‌اند. پارچه‌های سنتی دستباف را به دو دسته کلی تقسیم می‌کنند. دسته اول پارچه‌های باارزش و گران‌قیمت از الیافی مانند ابریشم و زری هستند. از انواع این پارچه‌ها می‌توان زری، مخمل، ترمه، ابریشم و شال را نام برد. دسته دوم پارچه‌های عبایی، برک، کرباس، متقال، شمد، پرده‌ای و چادر شب را شامل می‌شوند که قیمت پایین‌تری دارند.
پرفروش‌ترین صنایع دستی ایران
فرش ایرانی پرفروش‌ترین محصول صنایع دستی کشور ما است. فرش‌های مناطق مختلف کشور طرفداران خود را دارند و قالی دستباف ایرانی هم‌چنان از بازار داخلی خوبی برخوردار است. از دیگر صنایع دستی پر فروش در کشور می‌توان به صنایع دستی چوبی اشاره کرد. مبلمان، سرویس خواب و بسیاری دیگر از لوازم منزل را مصنوعات چوبی تشکیل می‌دهند و هنر منبت کاری از محبوب‌ترین هنرها میان ایرانیان است.
از دیگر محصولات دستی پرطرفدار در بازار ایران ظرف‌های مسی و شیشه‌ای هستند. بخش قابل‌توجهی از فروش بازارهای سنتی اصفهان و شیراز به صنایع دستی مسی تعلق دارند. مصنوعات سرامیکی و سفال نیز در میان گردشگران محبوب هستند و مسافران زیادی برای سوغات از این صنایع دستی می‌خرند. انواع مختلف معرق، میناکاری، زیورآلات دست‌ساز، قلاب دوزی و سرمه دوزی نیز از دیگر صنایع دستی پرفروش در شهرهای مختلف ایران به شمار می‌روند.
پرطرفدارترین صنایع دستی صادراتی ایران
کشور ایران با فعالیت در ۳۷۰ رشته از ۶۰۰ رشته صنایع دستی شناخته شده در جهان، از فعال‌ترین کشورها در این حوزه به شمار می‌رود. صنایع دستی ایران به کشورهای عراق، ترکیه، امارات، چین، کره جنوبی، اندونزی و افغانستان صادر می‌شوند و قالی ایرانی نیز از مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور ما به قاره اروپا است.
از میان دیگر محصولات و صنایع دستی پرطرفدار ایران در جهان می‌توان به صنایع مسی، سفالگری، نمدی، قلمکاری و میناکاری اشاره کرد. گرچه در طول سال‌های گذشته صادرات صنایع دستی رشد چشمگیری داشته‌اند، عرصه برای گسترش آثار و صنایع دستی ایران مهیا است و نیاز به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق‌تری دارد. سال ۱۳۹۶ صنایع دستی ایران رتبه دوم صادرات و رتبه اول صادرات غیر نفتی را به دست آوردند. در میان استان‌های مختلف کشور ما نیز، استان اصفهان پیشتاز در صادرات صنایع دستی است.
فروشگاه‌های صنایع دستی ایران
در طول سال‌های مختلف جشنواره‌های صنایع دستی متنوعی در شهرهای مختلف کشورمان برگزار شده‌اند. هدف از برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های صنایع دستی گسترش تجارت این صنایع و ارزش گذاری فرهنگی به آن‌ها است. گذشته از رویدادهای سالانه در شهرهای مختلف ایران در حوزه صنایع دستی، فروشگاه‌های صنایع دستی در شهرهای مختلف به‌صورت تخصصی فعالیت می‌کنند. در این فروشگاه‌ها معروف‌ترین آثار و صنایع دستی هر شهر در معرض دید عموم گردشگران قرار می‌گیرند و علاقه‌مندان به آثار هنری از این فروشگاه‌ها خرید می‌کنند.
برخی از آثار و صنایع دستی ایران در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده‌اند. نام شهرهای تولید کننده این آثار نیز در این فهرست‌ها آمده‌اند. فروشگاه‌های صنایع دستی در این شهرها نمونه‌های برجسته‌ای از آثار دستی را برای فروش به گردشگران و مسافران ارائه می‌کنند.
فروشگاه‌های صنایع دستی در سایر شهرها نیز دایر هستند. این فروشگاه‌ها در نزدیکی جاذبه‌های تاریخی و موزه‌های شهرهای مختلف تمرکز بیشتری دارند. مراکز خرید، به‌خصوص بازارهای سنتی شهرهای مختلف ایران نیز مکان‌هایی مناسب برای خرید انواع صنایع دستی ایران هستند.
شهرها و روستاهای ثبت شده در فهرست جهانی صنایع دستی
ایران با ۱۱ شهر و سه روستا در صدر فهرست صنایع دستی ثبت شده کشورها در جهان قرار دارد. شورای جهانی صنایع دستی، زیر نظر سازمان یونسکو فعالیت می‌کند و کشورهای مختلف برای ثبت آثار و صنایع دستی خود پرونده این آثار را به این شورا می‌فرستند. نام شهرها و روستاهای ایران بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ میلادی در این شورا به ثبت رسید.
اصفهان نخستین شهر ثبت شده از ایران در فهرست صنایع دستی جهانی با بیش از ۱۳۰ رشته هنری است. ماهرترین اساتید صنایع دستی ایران در این شهر متولد شده‌اند. شهر مشهد نیز پس از اصفهان در سال ۱۳۹۵ به این فهرست پیوست. آثار هنری ساخته شده با سنگ‌های زینتی معروف‌ترین صنایع دستی شهر مشهد هستند. پیشنهاد می‌کنیم مقاله صنایع دستی اصفهان را بخوانید.
شهر شیراز یکی از تاریخی‌ترین شهرهای ایران است که در سال ۱۳۹۸ نام آن را در فهرست شهرهای جهانی صنایع دستی ثبت کردند. آثار متنوع دستی در این شهر به دست صنعتگران هنرمند ساخته می‌شوند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به آثار معرق کاری، منبت کاری، خاتم کاری و گیوه بافی اشاره کرد. نام شهر ملایر نیز هم‌زمان با شیراز در فهرست جهانی صنایع دستی ثبت شد. برجسته‌ترین صنایع دستی در شهر ملایر مبل و انواع آثار منبت کاری شده هستند.
تبریز را در جهان به نام مهد فرش ایرانی می‌شناسند. فرش از نفیس‌ترین و گران‌ترین صنایع دستی تبریز و جهان است. نام شهر زنجان در سال ۱۳۹۸ در فهرست جهانی صنایع دستی قرار گرفت. برجسته‌ترین صنایع دستی در این شهر چاقو سازی سنتی و ملیله سازی هستند.
دیگر شهرهای ایران در این فهرست لالجین همدان با عنوان شهر جهانی سفال، آباده در استان فارس با عنوان شهر جهانی منبت، میبد یزد به‌عنوان شهر جهانی زیلو، مریوان کردستان با عنوان شهر جهانی کلاش یا گیوه محلی و شهر سیرجان کرمان با عنوان شهر جهانی گلیم هستند.
به گزارش وب گاه کجارو، روستای خراشاد در استان خراسان جنوبی و ۲۴ کیلومتری شرق بیرجند را در جهان با نام روستای جهانی توبافی می‌شناسند. هنر توبافی یا پارچه بافی سنتی در این روستا بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد. دیگر روستای ایران در فهرست جهانی صنایع دستی روستای قاسم آباد در استان مازندران است. از این منطقه با نام روستای جهانی چادر شب بافی یاد می‌کنند. روستای کلپورگان در ۲۶ کیلومتری سراوان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و به آن لقب روستای جهانی سفال را داده‌اند. در این روستا موزه زنده سفال ایران دایر است و گردشگران می‌توانند بخش‌های مختلف ساخت سفال را ببینند.
